21 بهمن 1388 / 25 صفر المظفر 1431 / 10 فوریه 2010

عباس اقبال آشتياني از مورخان، اديبان و محققان برجسته ايران بدرود حيات گفت. عباس اقبال بعد از اتمام دوره تحصيلي در دارالفنون در مقام منشي هئيت نظامي ايران در سال 1304 شمسي به فرانسه سفر كرد. او در كنار اداي وظايف دولتي تحصيلاتش را تا اخذ درجه ليسانس ادامه داد اقبال آشتياني بعد از بازگشت به ايران در دانشگاه به تدريس پرداخت و به عضويت دائم فرهنگستان ايران در آمد. عباس اقبال بعد از مدتي مجله ادبي فرهنگي يادگار را منتشر كرد. او در تحقيقات خود از سبكي نو و در نويسندگي از نثري روان و ساده برخوردار بود. كتابهاي« تاريخ فعول، خاندان نوبختي، و مأموريت ژنرال گاردان به ايران» از آثار ارزشمند استاد عباس اقبال آشتياني بشمار مي روند.
ميليونها تن از مردم مسلمان و انقلابي كشورمان براي تأييد حكم حضرت امام خميني رهبر فقيه انقلاب اسلامي در انتخاب اولين دولت نظام جمهوري اسلامي ايران راهپيمايي باشكوهي شركت كردند. در همين حال هزاران تن از كاركنان نيروي هوايي به مردم پيوستند و دولت غير قانوني بختيار را از بيم نابودي اعلام كرد. « امروز حكومت نظامي از ساعت 16:30 بعد از ظهر تا پنج بامداد برقرار خواهد بود.» حضرت امام خميني رهبر كبير انقلاب اسلامي با صادركردن اعلاميه اي از مردم خواستند كه در خيابانها بمانند و به حكومت نظامي اعتنايي نكنند. ايشان حكومت نظامي را خدعه و خلاف شرع دانستند . در همين روز لشكر گارد شاهنشاهي به پادگان نيروي هوايي حمله كرد و در پي آن مردم مسلمان و انقلابي از سراسر ايران به ياري انقلابيون داخل پادگان شتافتند. بدين ترتيب جنگ مسلحانه در تهران آغاز شد و مردم ضربه نهايي را بر پيكر پوسيده نظام شاهنشاهي وارد آوردند وبه 2500 سال حكومت جابرانه سلطنتي پايان دادند.
در آخرين ساعات عمر رژيم پهلوي ژنرال‏هاي رژيم شاه براي به كنترل درآوردن اوضاع، تصميم گرفتند تا مدت حكومت نظامي را در تهران افزايش دهند. آنها با اين اقدام قصد داشتند ضمن جلوگيري از اجتماع مردم، در صورت امكان، حضرت امام خميني و جمعي از افراد مؤثر در انقلاب را دستگير نمايند و يا به قتل برسانند. اما رهبر كبير انقلاب اسلامي، با تيزبيني و موقع‏شناسي از مردم خواستند كه مقررات حكومت نظامي را ناديده بگيرند. مردم انقلابي نيز با آگاه شدن از فرمان حضرت امام به خيابان‏ها ريختند و دامنه درگيري‏ها گسترده‏تر شد و به ساير مراكز نظامي رژيم پوسيده شاه در تهران و ديگر شهرها تعميم يافت. اين در حالي بود كه اغلب نظاميان نيز حاضر به رودررويي با مردم نبودند و بسياري از آنها به انقلاب پيوستند.
در واپسين روزهاي عمر رژيم پهلوي، بختيار آخرين تلاش‏هاي خود را براي بقاي رژيم و دولت غيرقانوني خود انجام داد و در 4 بهمن 57 با ارايه لايحه‏هايي به مجلس سنا براي انحلال سازمان امنيتي مخوف شاه به نام ساواك و محاكمه وزيران غارتگر بيت‏المال، تلويحاً به وجود حكومت ترس و وحشت و فساد گسترده در رژيم شاه، اعتراف كرد. هدف بختيار از طرح و ارايه اين لايحه، كاستن از خشم مردم نسبت به رژيم در اين زمان و عوام‏فريبي بود كه ناكام ماند. اين لايحه سرانجام در 21 بهمن به تصويب رسيد و به عمر سياه ساواك در ساعات پاياني حيات رژيم پهلوي پايان داد. اين سازمان مخوف در طول حدود 22 سال فعاليت خود، هزاران زنداني سياسي را تحت شكنجه‏هاي وحشتناك قرار داد و ده‏ها هزار نفر را روانه بازداشت‏گاه‏ها و تبعيدگاه‏ها نمود. ساواك به عنوان بازوي امنيتي رژيم پهلوي، نقش مهمي در گسترش جوّ اختناق حاكم بر جامعه داشت و كوچك‏ترين حركت ضد رژيم را سركوب مي‏كرد.
در ساعات پاياني عمر حكومت پهلوي، سپهبد رحيمي فرماندار نظامي تهران، طي دستورالعملي به يگان‏هاي تابعه خود، از آنها خواست تا كليه رهبران نهضت اسلامي را دستگير و با هواپيما به يكي از جزاير منتقل نمايند. به همراه اين دستورالعمل، اسامي 300 الي 400 نفر كه بايد بازداشت يا ترور شوند آمده بود كه نام حضرت امام خميني، آيت‏اللَّه طالقاني و مهندس مهدي بازرگان در رأس آن به چشم مي‏خورد. همچنين تصرف برخي پادگان‏هاي مستقر در تهران نيز در اين دستورالعمل عنوان گرديد. اما سنگربندي خيابان‏ها توسط مردم انقلابي، حركت تانك‏ها را ناممكن ساخت و اين كودتا با شكست مواجه گرديد. بعدها فاش شد كه در اين توطئه، سران ارتش شاه با همكاري بختيار، قصد داشتند تهران را به توپ ببندند و چهار ميليون نفر را قتل عام نمايند.
عمليات تحريرالقدس در 21 بهمن ماه 1362 با رمز لبيك يا خميني در جنوب غربي مريوان و مناطق كوهستاني دربنديخان عراق و به منظور انهدام ماشين جنگي ارتش عراق، پاسخ قاطع به حملات موشكي دشمن به شهر مظلوم و بي‏دفاع دزفول، گمراه كردن عراقي‏ها از عمليات خيبر و آزادسازي ارتفاعات مهم منطقه شاخ شميران به اجرا درآمد. نبرد تحريرُالقدس در حالي انجام شد كه دشمن، جنگ شهرها را شدت بخشيده بود. اين نبرد براي اولين بار به عنوان عمليات مقابله به مثل از سوي جمهوري اسلامي ايران، جواب كوبنده‏اي تلقي شد كه با انجام آن، اوضاع جديدي بر مناطق علمياتي، حاكم گرديد. در اين عمليات علاوه برتسلط رزمندگان اسلام به ارتفاعات منطقه، حدود 110 كيلومترمربع از خاك عراق به تصرف ايران درآمد و مقادير زيادي سلاح سبك و وسايل مخابراتي به غنيمت سپاه اسلام افتاد.
« ابن صيرفي» ملقّب به« تاجُ الرّياسه » اديب و مورخ و دبيرديوان فاطميان مصردرگذشت. اوعلاوه بردبيري ديوان مكاتبات فاطميان مصر، رياست ديوان انشا را نيزبه عهده داشت. ابن صيرفي دراين مدت ضمن انجام دادن مسئوليت هايش اوقات خود را صرف نگارش مجموعه رسايلي كرد كه حاكي ازدقّت و استعداد اين اديب و مورخ اند. اَلاَفضَليّات ازآثاراين صيرفي است كه شامل هفت رساله است. قانون ديوانُ الرّسائل ديگراثراين مورخ بشمارمي رود كه بنا به اعتقاد خودش نخستين اثردراين مقوله است. زيرا ديگران فقط درباره خراج و سپاه كتاب نوشته اند و كارديوان انشاي دستگاه ملوك را فرو نهاده اند.
معاهده فين كن اشتاين ميان ايران و فرانسه درمحلي به همين نام درلهستان امضا شد. اين عهدنامه به ظاهرخواسته ها و مقاصد فتحعليشاه قاجاررا تأمين مي كرد ولي مواد آن به گونه اي تنظيم شده بود كه ناپلئون درهرزمان قادربود ازانجام دادن تعهدات خود سرباززند؛ عقد قرارداد فين كن اشتاين مقدمه مأموريت هيئت نظامي ناپلئون را درايران فراهم كرد و ژنرال گاردان درمقام سفيردولت فرانسه دررأس اين هيئت به ايران آمد. آنان هدف خود را آموزش قواي نظامي ايران و آشناكردن آنان با شيوه هاي نوين جنگي اروپا اعلام كردند اما نيت اصلي هيئت نفوذ درارتش و ديگرمراكزمهم و حساس ايران بود. اين عهدنامه به علت اجرانشدن تعهدات فرانسه درذيحجه سال1222هجري قمري ملغي اعلام شد.
نيكولا دو مالْبِرانْشْ فيلسوف فرانسوي در 15 ژوئيه 1638م در فرانسه به دنيا آمد. وي پس از اتمام تحصيلات خود در رشته علوم الهي به صنف كشيشان درآمد و چون از عقايد رِنِه دكارت آگاه شد از پيروان وي گرديد. مالبرانش با پيروي از فلسفه دكارت، اين فلسفه را به نحوي كه با عقايد مسيحيت كاتوليك موافق باشد، تكميل كرد و خود در اين فلسفه صاحب نظر شد. فلسفه مالبرانش در داخل فلسفه دكارت به فلسفه اصالت اتفاق يا مقارنه معروف است و مقصود از آن به طور كلي اين است كه ذهن و جسم در يك‏ديگر تاثيري ندارند و حتي خود اجسام در يك‏ديگر و خود اذهان نيز در يك‏ديگر تاثيري ندارند. او معتقد بود كه علت اصلي خداست و آن‏چه در دنيا به ظاهرْ علت و معلول مي‏نمايد، در حقيقت مقارنه و تصادف است. هر تغيير در اجسام و امور ذهني و معنوي، مستقيماً از خداست چرا كه هر جسمي كه در حال سكون است نمي‏تواند خود محرك باشد. هم‏چنين همه نظم و ترتيبي كه در دستگاه خلقت ديده مي‏شود و همه قوانين علمي و طبيعي، بيان نظم و اراده الهي است. مالبرانش هيچ علتي را به جز خدا قبول ندارد و اراده بشر را بي‏فايده مي‏داند. وي مي‏گويد: "هيچ چيز بدون اراده خداوند انجام‏پذير نيست." مالبرانش بعدها به افكار افلاطون نيز معتقد شد به طوري كه او را افلاطوني - مسيحي مي‏ناميدند. مالبرانش، مشاهده را مقدمه ايمان قلمداد مي‏كرد و بر اين اعتقاد بود كه قبل از مشاهده يك چيز، نبايد به آن ايمان آورد، اما هنگامي كه مشاهدات فرد، عقل او را به سوي حقيقت، رهنمون گشت، نبايد در ايمان تزلزل داشت. به عبارت ديگر، عقل ما نتيجه معقولِ مشاهدات حواس ماست و همين عقل، رساننده ما به اين حقيقت است كه همه مخلوقات در خداوند وحدت مي‏يابند. از اين جا معلوم مي‏شود كه عقل، رهنماي ما به قبول ايمان و ايمانْ راه وصول و درك خداوند است. آثار مالبرانش از نظر روشني و شيوايي، از آثار مهم ادبي قرن هفدهم ميلادي است كه كتاب تفكرات مسيحي، گفتگوي فيلسوف مسيحي با فيلسوف چيني درباره وجود خدا و گفتگوهايي درباره مابعدالطبيعه و دين از آن جمله‏اند. نيكولا مالبرانش سرانجام در دهم فوريه 1715م در هفتاد و هفت سالگي درگذشت.
شارْل لويى دوسكوندا مونتسكيو اديب و متفكر فرانسوي در هجدهم ژانويه 1689م در فرانسه و در خانواده‏اي كه اعضاي آن قاضي بودند به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات علوم ديني، به مقام وكالت رسيد و پس از چندي به تحقيقات علمي و تاريخي و حقوقي پرداخت. مونتسكيو به تدريج به انتشار رسالات در موضوعات مختلف روي آورد كه نشان مي‏داد به عنوان يك نويسنده، در كليه رشته‏هاي علمي و اجتماعي، صاحب نظر و داراي معلومات كافي است. كتاب‏هايى هم‏چون رساله درباره انعكاس صوت و رساله درباره بيماري غدد كليوي بيانگر گستردگي و تنوع دانسته‏هاي اوست. هم‏چنين توجه به تجزيه و تحليل‏هاي اجتماعي، روح انتقاد را در او قوي كرد و چون از وضع آن زمانِ كشور ناراضي بود كتاب جالبي به نام نامه‏هاي ايراني بدون ذكر نام مؤلف منتشر ساخت. شهرت و آوازه اين كتاب باعث معروف شدن مونتسكيو شد و به عضويت فرهنگستان فرانسه انتخاب گرديد. او در سال 1727م به مسافرتي طولاني به كشورهاي اروپايى رفت و در اين مسافرت‏ها، يادداشت‏ها و مشاهدات، گزارش‏ها، مطالعات و مطالبي درباره وضع سياسي و اقتصادي كشورهايى كه ديده بود گرد آورد. حاصل اين كار، انتشار كتاب ملاحظاتي درباره علل عظمت روميان و انحطاط ايشان بود. ليكن كار عظيم مونتسكيو، نوشتن شاه‏كار معروفي است كه به روح القوانين شهرت يافت و نگارش آن نزديك به بيست سال به طول انجاميد. روح القوانين در سال 1748م بدون ذكر نام مولف در ژنو منتشر شد و درظرف 2 سال، 22 بار تجديد چاپ گرديد. اين كتاب با استقبال عجيبي مواجه شد و بعدها نيز از مواد ذكر شده در آن براي اداره ممالك، استفاده زيادي شد. او در اين كتاب، انواع حكومت‏هاي پديد آمده در طول تاريخ را مورد بحث قرار داده و آداب و رسوم و روابط بين انسان‏ها را بررسي كرده است. هم‏چنين، كتاب روح‏القوانين، تحقيق، تحليل و تجسسي بسيار گسترده در روح و فرهنگ ملت‏ها و سرنوشت سياسي است كه تمام موضوعات فوق را به وسيله داستان‏هاي عيني و زنده تبديل به سبكي دلپذير و ممتاز نموده است. مونتسكيو اولين كسي است كه نظريه ضرورت تفكيك قواي سه‏گانه را ارائه داد كه اين نظريه در ايجاد روح آزادي‏خواهي صدر انقلاب فرانسه تاثير عميقي بر جاي نهاد. وي هم‏چنين، تعريف آزادي‏هاي سياسي را كه ليبراليسم قرن نوزدهم از آن دفاع مي‏كند مشخص ساخته است. به طور كلي، مونتسكيو در كتاب روح القوانين، اصول و مباني تازه‏اي براي حكومت به وجود آورده است كه تسلط و استبداد سياسي را از ميان برمي‏دارد. اين كتاب، رجال سياست فرانسه را هدايت كرده و به انديشه‏هاي آنان الهام بخشيده است. مونتسكيو عقيده داشت كه انقلاب و خون‏ريزي كاري از پيش نمي‏برد و آن‏چه كه يك جامعه به آن محتاج است قانون مي‏باشد. ميانه روي در سياست از خصوصيات مهم مونتسكيو بود و چون از كتاب روح القوانين انتقادات فراواني شد و برخي آن را بي‏ارزش معرفي كردند، او تنها رساله‏اي در دفاع از كتاب خويش نوشت. مونتسكيو را از نظر سياسي، فلسفي و اجتماعي مي‏توان پيشواي انقلاب فرانسه خواند و از نظر نويسندگي، شخصيتي ود هوش‏مند كه با سبك موجز و روان و استوار خويش، از بزرگ‏ترين نويسندگان عصر به شمار آمد. شارل دو مونتسكيو سرانجام در دهم فوريه 1755م در 66 سالگي درگذشت.
در دهم فوريه 1763م قراردادي ميان انگليس و فرانسه در پاريس به امضا رسيد كه فرانسوي‏ها آن را قرارداد شوم پاريس خواندند. زيرا به موجب اين قرارداد، فرانسه پس از سال‏ها جنگ و كشمكش با انگليس، از تمامي ادعاها و منافع استعماري خود در هندوستان و كانادا چشم‏پوشي كرد. علت عقد اين قرارداد آن بود كه فرانسه دراين زمان به خاطر جنگ‏هاي متعدد در داخل اروپا، تضعيف شده بود و از نظر نظامي و اقتصادي، توان تداوم جنگ با انگليس را نداشت. قرارداد پاريس، باعث شد تا جنگ‏هاي استعماري فرانسه و انگليس پايان يابد و لندن با دست بازتري به غارت منابع مستعمرات خود، به ويژه در آسيا بپردازد.
خانم سونيا كووالوسكي نويسنده و رياضي‏دان روسي، در 15 ژانويه 1805م در مسكو به دنيا آمد. وي مطالعه ادبيات را از 15 سالگي آغاز كرد و از 18 سالگي مطالعات رياضي خويش را نيز دنبال نمود. كووالوسكي از آن پس زير نظر يكي از اساتيد نامدار آلماني به تحصيل پرداخت و به مدارج بالايى دست يافت. اين زن جوان كه صاحب استعداد فوق‏العاده بود نه تنها بزرگ‏ترين رياضي‏دان زمان خود بود بلكه پيشواي نهضتي براي آزادي زنان شد و بر ضد اين تفكر كه زنان در حيطه تعليمات عالي، صاحب هنر و ظرفيتي نمي‏باشند مبارزه كرد. كووالوسكي در عين حال نويسنده‏اي زبردست نيز بود. او يادگارها و خاطرات دوران كودكي خود را به صورت رُماني درآورد كه مورد استقبال واقع شد. منتقدان ادبي روس در اين اظهارْ متفق القول بودند كه سونيا با بهترين نويسندگان ادبيات روس، هم از نظر موضوع و هم از لحاظ ادبي برابري مي‏كند. وي درسال 1888م به خاطر نگارش كتابي درباره رياضي به اخذ جايزه‏اي ازآكادمي علوم فرانسه نائل گرديد. كووالوسكي هم‏چنين توانست درباره پراكندگي نور در كريستال‏ها نظرات تازه‏اي را ارائه دهد. وي سرانجام در 10 فوريه 1891م در 86 سالگي درگذشت.
ويلهلم كُنراد رونْتْگِن فيزيك‏دان معروف آلماني در 27 مارس 1845م در يكي از روستاهاي آلمان به دنيا آمد. وي تحصيلات ابتدايى و متوسطه را در هلند گذرانيد و سپس در دانشگاه زوريخ سوئيس، زير نظر فيزيك‏دان‏ان معروف به تحصيل پرداخت. رونتگن كه به رشته‏هاي برق، نور و گرما علاقه‏مند بود پس از چند سال مطالعه و تحقيق به اخذ درجه دكتراي فيزيك نائل آمد و پس از آن در آلمان به تدريس پرداخت. پس از مدتي رونتگن مطالعات خود را درباره الكتريسيته و نور متمركز كرد و در نهايت، در ادامه مطالعات فيزيك‏دان‏ان هم عصر خود در 20 ژانويه 1896م موفق به كشف پرتوهاي جديدي شد كه قادر بودند از خيلي از اجسام عبور كنند و چون اين پرتوها ناشناخته بودند، رونتگن آنها را اشعه ايكس ( X) نام‏گذاري كرد. اين اشعه مي‏توانست در پوست و درون ماده نيز نفوذ كند و با تابش بر بدن، سايه استخوان‏ها را بر روي صفحه بياندازد. به پاس اين كشف، مدال سلطنتي به رونتگن اهدا شد. هم‏چنين وي در سال 1901م جايزه نوبل فيزيك را دريافت نمود و به اين ترتيب شهرتش عالم‏گير شد. كشف عظيم رونتگن اولين كشف از سري كشفيات راديواكتيويته بود كه دانشمندان بعدي آن را دنبال كردند. جنس اشعه ايكس از جنس نور مي‏افتد. كه طول موج آن بسيار كوتاه‏تر از نور مي‏باشد. هم‏چنين قابليت نفوذ اشعه ايكس بسيار زياد است و از اغلب موانع عبور مي‏كند. امروزه از اين پرتو در علم پزشكي براي تشخيص بيماري‏ها استفاده مي‏شود و در مورد جراحي، براي تعيين محل شكستگي استخوان‏ها، پرتوهاي ايكس، وسيله بسيار سودمندي است. هم‏چنين فيزيك‏دان‏ها براي تجزيه عناصر كريستالي، استفاده‏هاي شاياني از اين اشعه برده‏اند و در پزشكي تحت عنوان راديوگرافي و راديوسكوپي به كار برده مي‏شود. ويلهلْم رونتگن سرانجام در دهم فوريه 1923م در 78 سالگي در نهايت افتخار زندگي را بدرود گفت.
دو سال پس از پايان يافتن جنگ جهاني دوم، در روز دهم فوريه 1947م قرارداد صلح بين دولت‏هاي متفق شامل امريكا، شوروي، انگليس و فرانسه با شكست خوردگان متحد شامل ايتاليا، فنلاند، لهستان، مجارستان، روماني و بلغارستان امضا شد و به اين ترتيب اين شش كشور، بار ديگر استقلالِ خود را به دست آوردند. بر اساس اين قراردادها، هم‏چنين سرنوشت قسمت‏هايى از مناطق تصرف شده مورد بررسي قرار گرفت و از جمله چهار منطقه مرزي از تسلط ايتاليا خارج و به فرانسه واگذار گرديد. جزاير آدِرياتيك به يوگسلاوي، جزاير "دودكانس" به يونان، منطقه شمالي روماني به روسيه و پتسامو در فنلاند به روسيه واگذار گرديد. در همين راستا، ايتاليا به پرداخت 360 ميليون دلار غرامت و ايجاد يك منطقه آزاد محكوم شد. البته چهار كشور لهستان، مجارستان، روماني و بلغارستان كه در سال پاياني جنگ توسط ارتش شوروي اشغال شده بودند، اجباراً تحت نظام‏هاي كمونيستي قرار گرفتند. شرايط اين قرارداد از سوي همه كشورهاي مطرح شده، محكوم شد و مردم طي تظاهراتي به مخالفت با آن پرداختند. اين عكس العمل در ايتاليا همراه با پايين كشيدن و پاره كردن پرچم امريكا همراه بود. متفقين در مورد دو كشور آلمان و ژاپن نيز جداگانه، تصميم‏گيري كردند.